Paard in het landschap

De laatste decennia is het aantal paarden, paardenweides en paardenhouderijen in de provincie Oost-Vlaanderen sterk toegenomen. Deze trend heeft een belangrijke invloed op landschap en natuur en heeft een nieuw begrip doen ontstaan: ‘verpaarding’.

Vaak wordt verpaarding geassocieerd met versnippering van de open ruimte, degradatie en verrommeling van het landschap en een achteruitgang van de natuur- en omgevingskwaliteit. Omdat duidelijke richtlijnen voor de landschappelijke integratie van paardenhouderijen en paardenweides ontbreken, ontstond een wildgroei aan opzichtige afsluitingen, witte schriklinten, rijpistes, allerhande schuilhokken en een veelvoud aan kleine, versnipperde, ‘kale’ weides die weinig biodiversiteit kennen. Het platteland krijgt daardoor een rommelig uitzicht, wat leidt tot een negatief landschapsbeeld.
Nochtans hoeft dit niet zo te zijn: verpaarding kan ook opportuniteiten bieden voor een aantrekkelijker landschap. Paardenhouders kunnen ook ‘landschapsbouwers’ zijn! Als gebruikers van het buitengebied kunnen ze heel wat kansen aanbieden voor het verhogen van biodiversiteit, verbeteren van bodemstructuur en waterhuishouding, ecologische ontwikkeling, herstel en vrijwaring van waardevolle landschappen, mits een goede landschappelijke inpassing met aandacht voor biodiversiteit en een actieve sturing door het beleid.

Het is vanuit die gedachte dat het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen en de regionale landschappen Meetjesland en Schelde-Durme in november 2018 de handen in elkaar hebben geslagen om met het plattelandsontwikkelingsproject ‘Paard in het Landschap’ de Oost-Vlaamse paardenhouders actief op te zoeken en om samen met hen een positief verhaal te schrijven.

Hoe gebeurt dit nu praktisch?

Via het plattelandsontwikkelingsproject ‘Paard in het Landschap’ willen de Oost-Vlaamse regionale landschappen de paardenhouders betrekken om mee te bouwen aan een aantrekkelijk en biodivers landschap. Dit gebeurt door hen te informeren, praktisch advies en tips te geven, te inspireren en sensibiliseren d.m.v. het tonen van goede praktijkvoorbeelden, begeleiding op maat aan te bieden en 16 Oost-Vlaamse paardenhouders financieel te ondersteunen om hun paardenhouderij landschappelijker in te passen in het omgevende landschap. Deze 16 paardenhouders zijn de ambassadeurs voor het project. Samen met hen planten de Oost-Vlaamse regionale landschappen streekeigen kleine landschapselementen aan op hun paardenweides en werken ze aan de ontwikkeling van kruidenrijker grasland, om op deze manier als praktijkvoorbeeld en inspiratiebron te dienen voor andere paardenhouders. Er worden bij de ambassadeurs inspiratiedagen georganiseerd, waarbij geïnteresseerde paardenhouders tijdens een begeleid bezoek informatie, inspiratie en ideeën kunnen opdoen en praktijkervaringen, kennis en concrete tips kunnen delen en uitwisselen.

Via het plattelandsontwikkelingsproject ‘Paard in het Landschap’ willen de Oost-Vlaamse regionale landschappen ook lokale overheden sensibiliseren en informeren. Het project kan het beleid van de overheid weliswaar niet bepalen, maar wil wel een katalysator zijn voor een beter en bewuster beleid waar nodig. Door het geven van informatie naar gemeenten toe over landschappelijke inpasbaarheid van paardenweides en agrarische infrastructuur, willen we ertoe komen dat aanbevelingen meegenomen worden in de adviesverlening en/of bij de vergunningen.

16 Oost-Vlaamse paardenhouders bouwen mee aan het landschap

De 16 Oost-Vlaamse paardenhouders, die als ambassadeur van het project optreden, plantten in de afgelopen twee winters in totaal 521 meter gemengde hagen, 1.945 meter gemende heggen, 843 vierkante meter gemengde houtkanten, 205 meter knotbomenrijen, 46 knot- en 75 loofbomen aan hun paardenweides. Goed voor in totaal 8.607 stuks plantgoed. Ook lieten ze een bodemanalyse uitvoeren van hun graslanden om na te gaan hoe ze de bodemstructuur en -kwaliteit kunnen verbeteren, zodat deze graslanden zich kunnen ontwikkelen tot meer kruidenrijke graslanden.

Lees hier waarom dit nu zo bijzonder is.

Inspiratiedagen

In het kader van het project Paard in het Landschap organiseren de drie Oost-Vlaamse regionale landschappen Vlaamse Ardennen, Schelde-Durme en Meetjesland geregeld inspiratiedagen vol praktisch advies, goede ideeën en interessante tips, speciaal voor paardenhouders.
Op zondag 13 oktober 2019 vond onze eerste inspiratiedag plaats, waarbij we een aantal voorbeeldprojecten in Brakel, Destelbergen en Maldegem bezochten. De deelnemende paardenouders ervaarden hoe kleine landschapselementen zoals hagen, heggen, houtkanten, bomenrijen, solitiare bomen, een poel of goed graslandbeheer het omringende landschap, de natuur én ook het welzijn van de paarden ten goede kan komen. Een verslag met sfeerfoto's vind je via deze link.
Op zondag 18 oktober 2020 organiseerden we onze tweede inspiratiedag. Er stond een boeiende workshop rond paardenweidebeheer en enkele terreinbezoeken bij twee paardenhouders-ambassadeurs in Sint-Laureins en Deinze op het programma. Een verslag met sfeerfoto's vind je via deze link.
De derde inspiratiedag ging door op zondag 27 maart 2022. We gaven die dag twee interessante lezingen rond de landschappelijke integratie van paardenhouderijen en de voordelen van beplanting als beschutting voor paarden. Ook bezochten we die dag twee paardenhouderijen in Lebbeke en Herzele, waar we in de praktijk zagen hoe kleine landschapselementen gunstig zijn voor zowel landschap, natuur, als voor de paarden zelf.  Via deze link vind je de handouts van die dag.

Webinar Paard in het Landschap op 28 juni 2021

Op 28 juni 2021 hielden de drie Oost-Vlaamse regionale landschappen een online infoavond Paard in het Landschap (webinar), waarop vier verschillende experten aan het woord kwamen. De volledige webinar kan je hier herbekijken.
De presentaties van de vier experten vind je hieronder terug:

• Plattelandsontwikkelingsproject 'Paard in het Landschap' door de Oost-Vlaamse regionale landschappen.
• Landschappelijke inpassing van paardenhouderijen via een ruimtelijk beleid door Gwen Laureys (ontwerpbureau OMGEVING).
• Omgevingsvergunningen voor paardenhouderijen: noden, mogelijkheden en voorwaarden door Jan De Boitselier (Paardenpunt Vlaanderen).
• Giftige planten voor paarden door Saskia Croubels (Faculteit Dierengeneeskunde, Universiteit Gent)

Bevraging

Wil jij ons helpen om de paardenhouderij in Oost-Vlaanderen beter in beeld brengen? Neem dan zeker ook even de tijd om dit online vragenlijstje in te vullen. Het duurt slechts enkele minuten. Alvast bedankt!

Nuttige info

Een mooi geïntegreerde paardenweide kan een boost geven aan het omliggende landschap en de biodiversiteitswaarde ervan. Vooraleer je als paardenhouder terreinwerken uitvoert, is het belangrijk om eerst een aantal belangrijke stappen te overlopen. Via de verschillende beheerfiches en praktische werkboeken hieronder kom je als paardenhouder meer te weten over de praktische aanpak.

brochure Paard in het Landschap (2022)

brochure zorg voor Paard en Landschap

beheerfiche 1 algemeen

beheerfiche 2 stap voor stap inrichting

beheerfiche 3 biodiversiteit

beheerfiche 4 bomen

beheerfiche 5 kruidenrijk grasland

beheerfiche 6 hagen heggen houtkanten

beheerfiche 7 materialen

beheerfiche 8 poelen

praktisch werkboek inrichting paardenweide

risicoplanten voor paarden

risicoplanten voor paarden - poster

is natuurgras geschikt voor paarden?

INBO-advies Jacobskruiskruid

biologie en beheersing van Jacobskruiskruid

beheersing van Ridderzuring

de grond van de zaak - handleiding voor goed bodembeheer op paardenweides

organische bemesting (video)

composteren van paardenmest (video)

mestonderzoek (video)

Meer weten?

Heb je interesse om jouw paardenweides en infrastructuur natuurvriendelijk en landschappelijk waardevol in te passen in het omgevende landschap? Wil je een meerwaarde voor zowel natuur, landschap als voor je paarden zelf? Ben je hiervoor op zoek naar advies, begeleiding en ondersteuning of wil je meer weten over het project ‘Paard in het Landschap’?
Neem dan contact op met met Tine Degezelle (tine[punt]degezelle[at]rlva[punt]be) of op het nummer 055/ 20 72 65.

Het project ‘Paard in het Landschap’ is een plattelandsontwikkelingsproject van de drie Oost-Vlaamse regionale landschappen Vlaamse Ardennen, Meetjesland en Schelde-Durme. Het project loopt nog tot oktober 2021 en geniet financiële steun van Europa (ELFPO - Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling), Vlaanderen en de Provincie Oost-Vlaanderen.

Meer over Plattelandsontwikkeling op: www.vlaanderen.be/pdpo